อ.สายใจ ยศประยูร: ใบความรู้วิชาวิจัยตลาด

ใบความรู้เรื่อง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย

ความหมายของเครื่องมือ

เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย หมายถึง อุปกรณ์หรือแบบวัดต่าง ๆ ที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล แบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือ

1. เครื่องมือวัดทางวิทยาศาสตร์ เป็นเครื่องมือที่เป็นอุปกรณ์สำหรับการวัดที่มีความเที่ยงตรง แม่นยำ เช่น วัดปริมาณ วัดความสูง วัดความจุ วัดเวลา วัดอุณหภูมิ เป็นต้น

2. เครื่องมือวัดทางพฤติกรรมหรือทางจิตวิทยาหรือทางสังคมศาสตร์ ไม่สามารถวัดด้วยอุปกรณ์ได้โดยตรง ดังนั้นจึงแม่นยำน้อยกว่าทางวิทยาศาสตร์ ทั้งนี้เพราะทางสังคมศาสตร์มีตัวแปรที่ทำให้ค่าเปลี่ยนแปลงได้มาก เช่น สภาพจิตใจ สภาพแวดล้อม สถานการณ์ และระยะเวลา ดังนั้นเครื่องมือที่ใช้จึงนิยมเป็นแบบทดสอบ (Test) แบบสอบถาม (Questionnaire) แบบสำรวจ (Inventory)

แบบสัมภาษณ์ (Interview Form) แบบสังเกต (Observation Form)

คุณสมบัติของเครื่องมือที่ดี

1. มีความตรง (Validity) หมายถึง เครื่องมือจะต้องสามารถวัดสิ่งที่ต้องการตรงตามวัตถุประสงค์ของการวิจัยที่ได้ตั้งไว้

2. มีความเที่ยง (Reliability) หมายถึง เครื่องมือนั้นต้องมีความสม่ำเสมอในการวัด ไม่ว่าจะวัดซ้ำสักกี่ครั้ง คำตอบจะได้ตามเดิม

3. มีความเป็นปรนัย (Objectivity) หมายถึง เครื่องมือนั้นต้องมีข้อคำถามที่ชัดเจน ไม่ว่าใครจะใช้หรือใช้เวลาใด สามารถใช้ได้เหมือนกัน หรือการวัดที่นำเครื่องมือไปใช้จะมีความเข้าใจตรงกันว่าจะวัดประเด็นอะไร มีเกณฑ์อย่างไร มีความชัดเจน ไม่คลุมเครือ หรือไม่ต้องไปตีความหมาย

4. มีความคล่องตัวในการนำไปใช้ (Usability) หมายถึง เครื่องมือที่ดีต้องสามารถนำไปใช้ได้สะดวก ใช้ง่าย สอดคล้องกับสถานการณ์และงานวิจัยที่ต้องทำ สะดวกทั้งการใช้ การเคลื่อนย้าย และการจัดเก็บรักษา

5. มีความไม่อคติ (Unbiased) หมายถึง เครื่องมือต้องมีการวัดได้กับกลุ่มตัวอย่างทุกกลุ่มตัวอย่าง มิใช่เอื้อประโยชน์กับบุคคลบางกลุ่มหรือบางพวก เช่น คำถามที่ใช้ภาษาท้องถิ่นอาจจะเอื้อต่อบางกลุ่มได้ ดังนั้น ต้องใช้ภาษากลางที่ทุกคนเข้าใจตรงกัน ป้องกันไม่ให้ภาษาท้องถิ่นมีอิทธิพลต่อการตอบได้

6. มีประสิทธิภาพ (Efficiency) หมายถึง เครื่องมือนั้นนอกจากจะวัดได้ตรงวัตถุประสงค์ของการวิจัยตามที่ตั้งไว้ ต้องประหยัดเวลา แรงงาน และเสียค่าใช้จ่ายน้อย

ชนิดของเครื่องมือ

เครื่องมือที่นิยมใช้ในการวิจัยทางสังคมศาสตร์มีหลายชนิด ชนิดที่นิยมใช้บ่อย ๆ ได้แก่

1. แบบสอบถาม (Questionnaire)

2. แบบสัมภาษณ์ (Interview Form)

3. แบบสังเกต (Observation Form)

4. แบบทดสอบ (Test)

1. แบบสอบถาม คือ ชุดของคำถามหรือตารางคำถามที่เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการรวบรวมข้อมูลปฐมภูมิ โดยผู้ให้ข้อมูลเป็นกรอกแบบสอบถามเอง และชุดของคำถามในแบบสอบถามนั้นผู้วิจัยจะสร้างขึ้นเองหรือใช้แบบสอบถามที่เป็นมาตรฐานที่มีผู้อื่นสร้างไว้แล้วก็ได้

ชนิดของแบบสอบถาม แบ่งเป็น 3 ชนิด

1. แบบสอบถามแบบปลายเปิด คือแบบสอบถามที่มีคำถามที่เปิดโอกาสให้ผู้ตอบแสดงความ

คิดเห็นอย่างอิสระ ไม่มีการกำหนดกลุ่มของคำตอบให้เลือก

2. แบบสอบถามแบบปลายปิด คือ แบบสอบถามที่มีคำถามสั้นๆ ซึ่งเตรียมคำตอบไว้ให้

ผู้ตอบเลือกตามความต้องการ คล้ายแบบทดสอบ ตัวเลือกอาจมีตั้งแต่ 2 ตัวขึ้นไป ผู้ตอบไม่มีอิสระในการตอบ จะต้องเลือกคำตอบตามที่กำหนดไว้จึงตอบได้จำกัด

3. แบบสอบถามแบบผสมทั้งแบบปลายเปิดและแบบปลายปิด คือแบบสอบถามที่มีทั้ง

ปลายเปิดและปลายปิดในฉบับเดียวกัน

ชนิดของคำถามที่ใช้ในแบบสอบถาม มี 2 ชนิด ดังนี้

1. คำถามปลายเปิด (Open-ended question) เป็นคำถามที่ไม่ได้กำหนดคำตอบไว้ ผู้ตอบ

จะต้องเขียนคำตอบเองตามความคิดอิสระ ซึ่งคำถามแบบนี้ผู้ตอบต้องใช้ความคิด จึงใช้เวลาตอบมาก และตอบยากผู้ตอบจึงมักไม่ค่อยเต็มใจตอบเท่าใดนัก

ตัวอย่าง การสร้างคำถามปลายเปิด

1. แนวโน้มของเศรษฐกิจไทยปี 2550 เป็นอย่างไร

1.1..................................................................

1.2.................................................................

1.3.................................................................

2. มหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐมีลักษณะอย่างไร

2.1 ..............................................................

2.2..............................................................

2.3.............................................................

2. คำถามปลายปิด (Close-ended question) ลักษณะของคำถามมีการกำหนดคำตอบให้ผู้ตอบเลือก มีตัวเลือกที่กำหนดให้ คำถามปลายปิดนี้มีลักษณะย่อยอีกหลายอย่าง ได้แก่

2.1 คำถามที่ให้ตอบรับหรือปฏิเสธ (Yes-No question) คือ คำถามที่มีตัวเลือกให้ 2 ตัว เช่น ตอบว่าใช่ – ไม่ใช่ / เหมาะสม-ไม่เหมาะสม /ดี-ไม่ดี / ร่วมมือ-ไม่ร่วมมือ เป็นต้น

2.2 คำถามที่ให้เลือกตอบ อาจเลือกตัวเดียวหรือหลายตัวก็ได้

2.3 คำถามแบบจัดอันดับความสำคัญ เป็นคำถามที่กำหนดคำตอบไว้โดยเรียงลำดับความสำคัญมากที่สุดถึงน้อยที่สุดไว้แล้ว หรือเรียงอันดับ 1 2 3 ไว้แล้ว นอกจากนี้ยังมีคำถามที่ให้เลือกตอบได้หลายข้อ

2.4 คำถามแบบมาตราส่วนประมาณค่า (Rating scale) เช่น มีตัวเลือก มากที่สุด มาก ปานกลาง น้อย น้อยที่สุด

ซึ่งแบบสอบถามที่นิยมใช้กันมาก ได้แก่ แบบสอบถามวัดเจตคติแบบมาตราส่วนประมาณค่าของลิกเคอร์ท (Likert scale) ซึ่งนิยมใช้กันมากในการวิจัยทางสังคมศาสตร์ โดยให้ระดับของการวัดออกเป็น 5 ช่วง คือ มากที่สุด =5 มาก = 4 ปานกลาง = 3 น้อย = 2 น้อยที่สุด = 1 โดยมีเกณฑ์ในการแปลผล ดังนี้

ตั้งแต่ 4.50 ขึ้นไป หมายความว่า เห็นด้วยมากที่สุด

3.50 – 4.49 หมายความว่า เห็นด้วยมาก

2.50 – 3.49 หมายความว่า เห็นด้วยปานกลาง

1.50 – 2.49 หมายความว่า เห็นด้วยน้อย

ต่ำกว่า 1.50 หมายความว่า เห็นด้วยน้อยที่สุด

ตัวอย่าง แบบวัดเจตคติต่อการจัดประกันสังคมของรัฐ

คำชี้แจง โปรดกา P ใน 0 ข้อที่ตรงกับความคิดเห็นของท่าน

ลำดับที่	รายการ	ระดับความคิดเห็น					หมายเหตุ
ลำดับที่	รายการ	มากที่สุด(5)	มาก(4)	ปานกลาง(3)	น้อย(2)	น้อยที่สุด(1)	หมายเหตุ
1.	ท่านเห็นด้วยกับการจัดให้มีบริการประกันสังคม
2.	สหภาพควรมีส่วนร่วมในการจัดทำระเบียบการประกันสังคม

การร่างแบบสอบถาม ควรแยกออกเป็น 3 ส่วน คือ ส่วนที่เป็นคำชี้แจง ส่วนที่เป็นสถานภาพส่วนตัวของผู้ตอบแบบสอบถามและส่วนที่เป็นคำถามเนื้อหา

1. ส่วนที่เป็นคำชี้แจง ในส่วนนี้ผู้วิจัยจะต้องชีแจง ให้ผู้ตอบแบบสอบถามทราบว่า

แบบสอบถามมีคำถามกี่ส่วน โดยแต่ละส่วนประกอบไปด้วยอะไรบ้าง และการตอบจะต้องทำอย่างไร

ตัวอย่าง

คำชี้แจง แบบสอบถามนี้ประกอบด้วยคำถาม 3 ส่วน คือ สถานภาพส่วนตัวของผู้ตอบแบบถาม การแสดงความคิดเห็น และการเสนอแนวทางแก้ไขปรับปรุง โปรดกาเครื่องหมาย P ในช่อง 0 ที่ตรงกับข้อมูลจริงหรือตรงกับรายละเอียดในช่องว่างตามที่ท่านต้องการ

2. ส่วนที่เป็นสถานภาพส่วนตัวของผู้ตอบแบบสอบถาม คำถามในส่วนนี้พิจารณาจากตัว

แปรที่ต้องการศึกษาว่ากำหนดตัวแปรอะไรไว้บ้าง เช่น เพศ อายุ วุฒิการศึกษา ฯลฯ ผู้วิจัยต้องนำตัวแปรเหล่านั้นมาสร้างเป็นคำถาม

ตัวอย่าง ส่วนที่เป็นสถานภาพส่วนตัวของผู้ตอบแบบสอบถาม

สถานภาพส่วนตัวของผู้ตอบแบบสอบถาม

1. เพศ 0 ชาย 0 หญิง

2. อายุ 0 14-20 0 21-25

0 26-30 0 31-35

0 มากกว่า 35

3. การศึกษาสูงสุด 0 ต่ำกว่าปริญญาตรี

0 ปริญญาตรี

0 ปริญญาโท

0 อื่นๆ (โปรดระบุ).....................

3. ส่วนที่เป็นคำถามเนื้อหาที่ตอบวัตถุประสงค์ของการวิจัย ผู้วิจัยต้องจัดลำดับของเนื้อหา

เป็นกลุ่ม ๆ แล้วพิจารณาว่าเป็นคำถามที่เป็นข้อเท็จจริง หรือเป็นความคิดเห็น หากเป็นข้อเท็จจริงนิยมใช้แบบตรวจสอบรายการ(Check list) และหากเป็นความคิดเห็นนิยมใช้ ลิกเคอร์ท สเกล

ลักษณะของคำถามที่ดี

1. ใช้ข้อความสั้น ๆ กะทัดรัด ได้ใจความ ตรงประเด็นที่อยากทราบคำตอบ

2. เรียงลำดับคำถามง่าย ๆ ไปหายาก

3. ใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย ควรหลีกเลี่ยงคำว่า เดี๋ยวนี้ บ่อยๆ เป็นประจำ เสมอๆ เพราะผู้ตอบแต่ละคนตีความหมายไม่เหมือนกัน

4. ไม่ควรใช้ศัพท์เฉพาะ

5. หลีกเลี่ยงคำถามนำ หรือคำถามที่ผู้ตอบอาย

6. คำถามแต่ละข้อควรมีประเด็นคำถามเดียว

2. แบบสัมภาษณ์ (Interview form) เป็นชุดของคำถามที่ใช้ถามและใช้จดบันทึกคำตอบของการสัมภาษณ์ โดยผู้สัมภาษณ์จะเป็นผู้บันทึกคำตอบ ผู้วิจัยจะใช้แบบสัมภาษณ์เป็นเครื่องมือรวบรวมข้อมูลของวิจัย

3. แบบสังเกต (Observation form) เป็นเครื่องมือวัดพฤติกรรมของบุคคล โดยอาศัยการรับรู้ของผู้สังเกตเป็นหลัก พฤติกรรมที่เห็นเด่นชัด คือ การพูด การซักถาม การฝึกปฏิบัติ ลักษณะท่าทาง ส่วนพฤติกรรมที่สังเกตได้ยาก ได้แก่ ความรู้สึก ความคิดเห็น ความซาบซึ้ง

4. แบบทดสอบ (Test) เป็นชุดคำถามที่ใช้วัดความรู้ความสามารถของผู้เรียนหรือผู้ตอบแบบทดสอบ

************************************************************************

ใบความรู้ เรื่อง โปรแกรม SPSS

การลงรหัส (Coding) โดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่ใช้กับงานวิจัยส่วนใหญ่จะนิยมใช้โปรแกรม SPSS ( Statistical package for social sciences for widows) เนื่องจากมีความสะดวก ใช้งานง่าย และสามารถวิเคราะห์ได้หลากหลาย

คู่มือการลงรหัส

คู่มือการลงรหัสจะประกอบด้วยข้อมูลต่าง ซึ่งนักวิจัยควรจะทราบความหมายของแต่ละข้อ เพื่อจะได้กำหนดตัวแปรให้สอดคล้องกับข้อความ

1. ชื่อตัวแปร (Name) ควรกำหนดเป็นตัวอักษรหรือตัวเลข ความยาวของตัวแปรต้องไม่เกิน 8 ตัวอักษร โดยห้ามใช้สัญลักษณ์ เช่น ! ?

2. ชนิดตัวแปร (Type) จะมีหลายประเภท ซึ่งส่วนใหญ่จะนิยมใช้ตัวแปรชนิด Numeric เป็นตัวแปรชนิดตัวเลข จะกำหนดความกว้าง (Width) และจำนวนหลักของตัวเลขเป็นจุดทศนิยม สามารถวิเคราะห์ค่าสถิติได้ทุกค่า

3. คำอธิบายตัวแปร (Label) เป็นการอธิบายความหมายของข้อคำถามในแต่ละข้อคำถาม เพื่อจะได้อธิบายตัวแปรให้มีความชัดเจนมากขึ้น

4. ค่าไม่ตอบ (Missing Value) เป็นการกำหนดรหัสเพื่อใช้แทนในกรณีที่ผู้ตอบไม่ตอบ โดยรหัสที่นิยมใช้คือ 9 , 99

5. ระดับการวัดตัวแปร (Measure) เป็นการกำหนดระดับการวัดว่าคำถามในแต่ละข้อคำถามเป็นสเกลในระดับใด

6. คำอธิบายค่าของตัวแปร (Values) เป็นการกำหนดรหัสเป็นตัวเลขแทนค่าของตัวแปร

ตารางแสดงคู่มือการลงรหัส เพื่อใช้ป้อนข้อมูลในโปรแกรม SPSS

ข้อ	ชื่อตัวแปร	คำอธิบายตัวแปร	คำอธิบายค่าของตัวแปร
1	V1	เพศ	1=ชาย 2=หญิง
2	V2	อายุ	1=18-27ปี 2=28-37ปี 3=38-47ปี 4=47ปีขึ้นไป
3	V3	ระดับการศึกษา	1=ต่ำกว่าปริญญาตรี 2=ปริญญาตรี 3=สูงกว่าปริญญาตรี
4	V4	รายได้	1=ต่ำกว่า 5,000บาท 2=5,000-10,000บาท 3=10,001-15,000บาท 4=15,001 บาทขึ้นไป 9=ไม่ตอบคำถาม